Przy nowych budynkach obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości powstaje od początku roku następującego po zakończeniu prac lub rozpoczęciu użytkowania. W praktyce często pojawiają się wątpliwości, czy zakończenie prac nastąpiło w momencie odpowiedniego wpisu w dzienniku budowy, złożenia zgłoszenia o zakończeniu prac, czy może z chwilą uzyskania pozwolenia na użytkowanie?

Na wstępie należy wyjaśnić, że w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych ustawodawca określił dwa momenty powstania obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości:

1. dla gruntów, budynków i budowli już istniejących – od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniającego jego powstanie;
2. dla budynków lub budowli nowo powstałych – od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie przedmiotu opodatkowani (budynku lub budowli).

A zatem w przypadku obiektów budowlanych nowo wybudowanych prawodawca wprowadza dwie równoważne przesłanki powstania obowiązku podatkowego. Są nimi zakończenie budowy lub rozpoczęcie użytkowania obiektu przed jego ostatecznym wykończeniem. Oznacza to, że którakolwiek z nich wystąpi, obowiązek podatkowy powstanie od dnia 1 stycznia roku następnego.

Podstawowy problem związany ze stosowaniem powyższej regulacji to ustalenie, kiedy następuje „zakończenie budowy”, gdyż przepisy praw podatkowego nie definiują tego sformułowania, ani nie odsyłają w celu ustalenia znaczenia tego terminu do innego aktu prawnego.

Z tego względu przyjmuje się, że punktem wyjścia dla ustalenia jego znaczenia zasadniczo powinna być wykładnia językowa. Słowo „zakończyć” oznacza więc pewien etap procesu polegający na doprowadzeniu jakieś czynności definitywnie do końca. Zakończenie budowy w tym znaczeniu to ostateczne wykonanie prac budowlanych, prowadzących do stanu, w którym można powiedzieć, że dany obiekt istnieje (jest kompletny).

Na tej podstawie w orzecznictwie sądów administracyjnych zwraca się uwagę, że powstanie obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości uzależnione jest od momentu faktycznego zakończenia prac związanych ze wznoszeniem budynku (zob. wyrok NSA z 5.01.2017 r. II FSK 3694/14). Jednocześnie podkreślają, że nie jest ono uzależnione od uzyskania pozwolenia na użytkowanie czy zgłoszenia zawiadomienia o zakończeniu prac (zob. wyrok NSA z 8.05.2014 r. II FSK 1228/12). W przeciwnym wypadku samowola budowlana nie podlegałaby opodatkowaniu.

Tym samym wskazuje się, że istotne znaczenie odgrywa tutaj dokumentacja budowy, w tym dziennik budowy (zob. wyrok NSA z 12.01.2017 r. sygn. II FSK 3785/14). Jest on bowiem podstawowym dokumentem potwierdzającym przebieg prac budowlanych – odzwierciedla poszczególne etapy procesu związanego z wznoszeniem obiektu budowlanego. Obowiązek jego prowadzenia spoczywa na kierowniku budowy. Szczegółowe kwestie związane z zasadami jego prowadzenia określone zostały w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 22.06.2002 r. W § 2 tego rozporządzenia stwierdza się, że dziennik budowy jest przeznaczony do rejestracji, w formie wpisów, przebiegu robót budowlanych oraz wszystkich zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku ich wykonywania i mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania budowy, rozbiórki lub montażu. Dziennik budowy prowadzi się w taki sposób, aby z dokonywanych w nim wpisów wynikała kolejność powyższych zdarzeń i okoliczności. Kolejne strony dziennika budowy przeznacza się na wpisy dotyczące przebiegu robót budowlanych. Każdy wpis oznacza datą i podpisuje osoba dokonująca wpisu, z podaniem imienia, nazwiska, wykonywanej funkcji i nazwy jednostki organizacyjnej lub organu, który reprezentuje. Data wpisu ujawniona w dzienniku budowy ma zatem decydujące znaczenie w kontekście ustalenia określonych skutków w sferze prawa podatkowego.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, że powstanie obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości dla nowych budynków nie jest uwarunkowane uzyskaniem prawa do jego użytkowania. Istotny jest bowiem fakt zakończenia prac związanych ze wznoszenie obiektu budowlanego. Moment zakończenia budowy może zostać ustalony na podstawie różnych dowodów, w tym odpowiednim wpisem w dzienniku budowy.