Dnia 1 stycznia 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r., poz. 1566), wprowadzająca szereg zmian w dotychczasowym systemie gospodarowania wodami w Polsce, w tym nakładająca na wójta, burmistrza, prezydenta miasta nowy obowiązek związany z poborem opłat za usługi wodne.

Zasada zwrotu kosztów za usługi wodne

Podstawowym z celów, jaki przyświeca realizowanej przez rząd reformie gospodarki wodnej, jest konieczność implementacji do polskiego porządku prawnego postanowień tzw. „Ramowej Dyrektywy Wodnej” (Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej; Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000), wprowadzającej m.in. zasadę zwrotu kosztów za usługi wodne.

Konsekwencją realizacji wspomnianej powyżej jest opracowanie w nowej ustawie katalogu usług wodnych, do którego wprowadzono regulacje dotyczące opłat, zastępujące dotychczasowe uregulowania obowiązujące w tym zakresie na gruncie przepisów Prawa ochrony środowiska. Wprowadzony w prawie wodnym katalog usług wodnych oraz opłat za te usługi stanowi jeden z instrumentów ekonomicznych w gospodarowaniu wodami, jaki od 1 stycznia 2018 r. obejmuje, co do zasady, wszystkie podmioty korzystających z wody. W myśl przyjętych rozwiązań, opłatę za usługi wodne (opłatę stałą i opłatę zmienną) ponosić muszą m.in. podmioty korzystające z usług wodnych; osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych, użytkownikami wieczystymi gruntów, posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, które na skutek wykonywania robót i obiektów mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej doprowadziły do zmniejszenia retencji.

Opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej – nowe obowiązki wójta (burmistrza, prezydenta miasta)

Jedną z usług wodnych podlegających stosownej opłacie jest, w świetle ustawy, zmniejszenie naturalnej retencji terenowej na skutek wykonywania na nieruchomości o powierzchni powyżej 3500 m2 robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem mających wpływ na zmniejszenie tej retencji przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej (art. 269 ust. 1 pkt 1 prawa wodnego). Zgodnie z ustawowym wyłączeniem opłaty tej nie trzeba ponosić za jezdnie dróg publicznych oraz drogi kolejowe, z których wody opadowe lub roztopowe są odprowadzane do wód lub do ziemi przy pomocy urządzeń wodnych umożliwiających retencję lub infiltrację tych wód.

W myśl przyjętych rozwiązań, wysokość opłat za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej ustalać ma wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Zgodnie z procedurą ustalania omawianych opłat (zarówno w kontekście podmiotowym jak i w zakresie wyliczenia opłaty), obowiązkiem organu wykonawczego gminy będzie przekazanie podmiotom zobowiązanym do ponoszenia takiej opłaty, informacji o wysokości ustalonej opłaty, wskazującej także na sposób jej obliczenia.

Wyliczenie opłaty

W myśl postanowień prawa wodnego, wysokość opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej ustalać trzeba jako iloczyn jednostkowej stawki opłaty, wyrażonej w m2 wielkości utraconej powierzchni biologicznie czynnej oraz czasu wyrażonego w latach, uwzględniając przy tym okres rozliczeniowy  wynoszący kwartał. Ustawodawca uregulował w prawie wodnym górne jednostkowe stawki opłat również za omawiane usługi wodne, uzależniając w istocie wysokość stawki opłaty od istnienia urządzeń do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych. Najwyższa stawka opłaty, w przypadku braku urządzeń retencyjnych, została przez ustawodawcę określona na poziomie 1,00 zł za 1m2 na rok, z kolei najniższa stawka, tam gdzie istnieją urządzenia do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych o pojemności powyżej 30% odpływu rocznego z takich powierzchni, wynosi 0,10 zł za 1m2 na 1 rok.

Podstawę do wyliczania należnych opłat za usługi wodne stanowi obecnie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (Dz. U. z 2017 r., poz. 2502). Zgodnie z tym aktem, wysokość jednostkowych stawek opłat za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej kształtuje się, analogicznie jak w ustawie, w zależności od istnienia urządzeń do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych i wynosi 0,50 zł za 1m2/rok, w przypadku braku tych urządzeń oraz 0,05 zł za 1m2/rok z urządzeniami do retencji o pojemności powyżej 30% odpływu rocznego z powierzchni uszczelnionych trwale związanych z gruntem ( § 9 Rozporządzenia).

Opłatę za ww. usługę, ustaloną w przekazanej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) informacji, podmiot obowiązany wnosić będzie na rachunek bankowy właściwego urzędu gminy (miasta), w terminie 14 dni od doręczenia informacji. W przypadku braku należnej wpłaty, obowiązkiem organu wykonawczego będzie określenie wysokości tej opłaty w drodze stosownej decyzji administracyjnej. Podkreślić trzeba, iż ewentualne zaskarżenie ww. decyzji nie wstrzyma jej wykonania. Oznacza to, że skarga na decyzję nie odsunie w czasie obowiązku dokonania zapłaty przez podmiot zobowiązany, w wysokości określonej tą decyzją, a brak należnej opłaty, bez względu na fakt złożenia skargi do sądu, umożliwi wszczęcie egzekucji opłaty.

Reklamacja od opłaty

Przyjęte w nowym prawie wodnym rozwiązania przewidują, iż podmiot, który nie zgodzi się z wysokością opłaty wyliczonej przez wójta oraz przedstawionej w przekazanej mu informacji, będzie miał możliwość złożenia do wójta stosownej reklamacji. W myśl przyjętych rozwiązań, reklamacja przysługiwać będzie tylko raz w okresie rozliczeniowym (a zatem raz na kwartał). Podobnie jak w przypadku złożenia ewentualnej skargi od ww. decyzji, złożenie reklamacji nie wstrzyma jednak obowiązku uiszczenia wyliczonej przez organ opłaty (por. szerzej: J. Kostrzewska, Wójt rozpatrzy reklamację od opłaty za usługi wodne, http://prawodlasamorzadu.pl/2017-09-15-wojt-rozpatrzy-reklamacje-od-oplaty-za-uslugi-wodne).

Wpływy z opłat

W kontekście powyższego wskazać trzeba, iż zgodnie z prawem wodnym, wpływy z tytułu opłat za usługi wodne za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej, stanowią w 90% przychód Wód Polskich, a w 10% dochód budżetu właściwej gminy. Obowiązkiem gmin jest przekazywanie na rachunek bankowy Wód Polskich części zgromadzonych środków stanowiącej przychód Wód Polskich, w terminie do końca następnego miesiąca po ich wpływie na rachunek bankowy właściwych urzędów gmin (miasta) (art. 298 ust. 5 i 6 prawa wodnego). Pamiętać także trzeba, iż zgodnie z ustawą, do ponoszenia opłat za usługi wodne, w tym omawianej opłaty za zmniejszenie retencji oraz opłat podwyższonych stosuje się odpowiednio przepisy Działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, z tym, że uprawnienia organów podatkowych 0 w zakresie poruszonych opłat – przysługują gminom. Szczegóły w tym zakresie zawarte zostały w art. 300 i następne prawa wodnego.

Czas biegnie

Wobec omawianego obowiązku należy wskazać, iż zgodnie z ustawą, ustalając wysokość opłat za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej uwzględnia się okres rozliczeniowy wynoszący kwartał (art. 272 ust. 10 prawa wodnego). W związku z powyższym oraz wobec tego, że obowiązek ustalania i poboru opłat wszedł w życie 1 stycznia 2018 teoretycznie należałoby uznać, iż pierwsza informacja o wysokości należnej opłaty za tą usługę wodną powinna być wystosowana do podmiotów zobowiązanych najpóźniej do końca 1 kwartału 2018.