Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami[1] [dalej: ustawa o wynagradzaniu], z członkiem organu zarządzającego spółka komunalna zawiera na czas pełnienia funkcji umowę o świadczenie usług zarządzania.

W praktyce pojawiły się wątpliwości związane z kwalifikacją tych umów na gruncie podatku od towarów i usług [dalej: VAT]. Próby ich wyjaśnienia podjął się w interpretacji ogólnej z dnia 6 października 2017 r.[2] [dalej: Interpretacja] Minister Rozwoju i Finansów [dalej: Minister].

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług[3] [dalej: uptu], opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei, w myśl art. 15 ust. 1 uptu, podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza – na gruncie uptu -  obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Jednocześnie – w myśl art. 15 ust. 3 pkt 3 uptu – na gruncie VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych[4], jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Przychody, do których odwołuje się powyższa regulacja dotyczą m.in. czynności wykonywanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze.

W świetle powyższego, określenie na gruncie VAT statusu członka organu zarządzającego spółki komunalnej wymaga zbadania, czy w umowie o zarządzanie, którą zawiera ze spółką komunalną ustalono:

- warunki wykonywania czynności w ramach umowy;

- wynagrodzenie;

- odpowiedzialność zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnosząc się do pierwszej z powyższych przesłanek, Minister zauważył, że istotą typowych umów cywilnoprawnych, których przedmiotem jest zarządzanie spółką przez osobę fizyczną (zobowiązaną do osobistego świadczenia) jest „pewne zintegrowanie zarządzającego ze spółką”, o czym świadczy wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej tej spółki. Według Ministra, przyjęcie zgodnie z przepisami o wynagradzaniu stosownych rozwiązań dotyczących zapewnienia zarządzającemu w zakresie niezbędnym do wykonywania usług zarządzania urządzeń technicznych (np. komputera, telefonu komórkowego, samochodu, itp.) oraz ewentualnie innych zasobów, którymi dysponuje spółka (np. pomieszczenia biurowe wraz z wyposażeniem, uczestnictwo w szkoleniach i konferencjach związanych ściśle z pełnioną funkcją i powierzonymi zadaniami, firmowych kart płatniczych i kredytowych, itp.) dodatkowo potwierdza charakter (przemawiający za brakiem samodzielności w rozumieniu VAT) takiego stosunku prawnego.

Minister odnotowuje również, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zarządzanej spółki powoduje, że zarządzający nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym, jak kształtuje się wynagrodzenie). Spełnieniu tego warunku nie stoi przy tym na przeszkodzie szeroki zakres swobody zarządzającego w organizacji swojej pracy, wyznaczaniu celów, itd.

Jeżeli chodzi o wynagrodzenie, Minister wskazuje, że sposób jego kształtowania przewidziany ustawą o wynagradzaniu spełnia warunek wyłączenia z zakresu działalności gospodarczej na gruncie VAT. Nie zmieniają tego zapisy umowy o zmniejszeniu wynagrodzenia z racji czasowego braku wykonywania czynności przez zarządzającego, czy też okoliczność, że na podstawie umowy należne zarządzającemu wynagrodzenie obejmuje również wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych.

Ostatni warunek polegający na odpowiedzialności spółki wobec osób trzecich – w myśl Interpretacji – będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność za działania zarządzającego wobec osób trzecich pozostanie po stronie spółki. Bez znaczenia pozostaje w tym kontekście odpowiedzialność zarządzającego wynikająca z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności określona Kodeksem spółek handlowych[5].

Innymi słowy, jeżeli umowa cywilnoprawna (stosunek prawny) przewiduje odpowiedzialność zarządzającego wobec osób trzecich (za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością, przy czym odpowiedzialność ta jest niezależna od odpowiedzialności zarządzającego, którą ponosi on – z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu – na podstawie obowiązujących przepisów prawa) wskazany warunek nie jest spełniony.

Odpowiednio, jeżeli dana umowa nie przewiduje takiej odpowiedzialności (a w przypadku braku jej uregulowania w umowie nie można jej domniemywać), należy uznać, że wskazany warunek jest spełniony.

Podsumowując podkreślić należy, że kwalifikacja konkretnego kontraktu menedżerskiego każdorazowo wymagała będzie weryfikacji jego zapisów pod kątem spełnienia powyższych przesłanek.
Pamiętać trzeba, że tylko ich łączne spełnienie przesądza o braku działania członka organu zarządzającego w charakterze podatnika VAT, a w konsekwencji o braku opodatkowania VAT.

[1] Dz. U. z 2016 r. Poz. 1202 ze zmianami.

[2] Nr PT3.8101.11.2017.

[3] Dz. U. z 2017 r. Poz. 1221 ze zmianami.

[4] tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. Poz. 2032 ze zmianami.

[5] Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych – tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. Poz. 1577.