W dniu 8 marca 2017 roku odbyło się w Sejmie II czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, podczas którego postanowiono o jego niezwłocznym skierowaniu do III czytania.

Cele projektu

W dniu 29 grudnia 2016 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (druk Sejmu RP VIII kadencji nr 1183).

Projekt ten został przygotowany w Ministerstwie Rozwoju jako jeden z elementów  pakietu „100 zmian dla firm - Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców”.

Jego celem – jak wynika z projektu ustawy nowelizującej – jest wprowadzenie rozwiązań, które:

1. pozwolą usprawnić postępowania administracyjne oraz skrócić czas ich trwania m.in. dzięki przyznaniu stronom możliwości decydowania w szerszym zakresie o realizacji ich prawa do pełnego, dwukrotnego rozpoznania sprawy w procedurze administracyjnej,
2. zmniejszą ilość rozstrzygnięć kasatoryjnych, gdyż strona będzie mogła zapobiec przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, a dodatkowo – wprowadzona zostanie przyspieszona procedura, w której sąd administracyjny będzie mógł skontrolować prawidłowość decyzji kasatoryjnej,
3. przyczynią się do bardziej partnerskiego podejścia administracji do obywateli przez wprowadzenie zasad i szczegółowych regulacji pozwalających na efektywniejszą realizację zasady pogłębiania zaufania obywateli do władzy publicznej (m.in. zasada przyjaznej interpretacji prawa i rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść strony) oraz na wykorzystanie metod polubownego rozwiązywania kwestii spornych (mediacja).

Ponadto rządowy projekt ustawy nowelizującej zmierza – zgodnie z deklaracjami jego twórców - do zapewnienia adekwatności administracyjnych kar pieniężnych do zaistniałych przypadków naruszenia prawa. Jego celem jest uregulowanie ogólnych dyrektyw wymiaru kar, przesłanek odstąpienia od nałożenia kary, terminów przedawnienia nałożenia i egzekucji kary oraz warunków udzielania ulg w zapłacie kar pieniężnych. Obecnie, nakładanie kar administracyjnych cechuje niejednokrotnie automatyzm, który może powodować nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji podmiotów podlegających ukaraniu.

Zakres nowelizacji

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw zakłada – oprócz wprowadzenia zmian w KPA – nowelizację 13 innych ustaw, w tym:

- ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi;

- wszystkich trzech ustrojowych ustaw samorządowych (w zakresie tzw. skargi powszechnej);

- ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.

W zakresie zmian samego KPA projektodawcy proponują wprowadzenie większych lub mniejszych zmian w czterech z ośmiu obecnie obowiązujących Działów KPA:

• DZIAŁ  I PRZEPISY OGÓLNE (zmiany dotyczące: zakresu obowiązywania KPA, zasad ogólnych, załatwiania spraw, doręczeń i terminów);
• DZIAŁ  II POSTĘPOWANIE (zmiany dotyczące: wszczęcia postępowania, dowodów, rozprawy, decyzji, ugody, odwołań, wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany oraz stwierdzenia nieważności decyzji. Dodatkowo wprowadzenie przepisów dotyczących: mediacji, milczącego załatwiania spraw, postępowania uproszczonego);
• DZIAŁ  IX OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA;
• DZIAŁ  X PRZEPISY KOŃCOWE.

Jednocześnie w projekcie zaproponowano dodanie dwóch całkowicie nowych działów:

• DZIAŁ IVA ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE;
• DZIAŁ VIIIA EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA ADMINISTRACYJNA.

Istotne zmiany dotyczyć będą także procedury sądowoadministracyjnej, w której pojawi się odrębny tryb postępowania dotyczący decyzji kasatoryjnych organów II instancji (decyzji o uchyleniu decyzji organu I instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia).

Od kiedy zaczną obowiązywać zmiany?

Znowelizowane przepisy KPA mają wejść w życie od 1 czerwca 2017 roku. Większość przepisów znowelizowanej ustawy znajdzie jednak zastosowanie wyłącznie do spraw wszczętych po tej dacie. Wyjątek stanowią przepisy mediacji w postępowaniu administracyjnym, które będą mogły być stosowane także w postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed tą datą.

Czego nie reguluje projekt ustawy nowelizującej?

Projekt ustawy nowelizującej, przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju odpowiada przede wszystkim na potrzeby podmiotów administrowanych, w tym przedsiębiorców. W konsekwencji co do zasady nie odnosi się do szeregu istotnych kwestii o charakterze systemowym związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej.

W szczególności na etapie rządowych prac nad projektem ustawy nie uwzględniono postulatu środowisk samorządowych, aby do KPA dodać przepis stanowiący, iż w sytuacji, gdy stroną postępowania jest jednostka samorządu terytorialnego, której organ załatwia daną sprawę, jednostce samorządu terytorialnego nie przysługują prawa strony w postępowaniu przed tym organem, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Wyjątek od tej zasady miał dotyczyć sytuacji, gdy postępowanie zostało wszczęte na wniosek jednostki samorządu terytorialnego, której organ załatwia daną sprawę.

Przedstawiciele administracji rządowej – przykładowo w odpowiedzi na interpelację nr 6905 w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego – wskazali, iż  debata dotycząca powyższej kwestii będzie mogła odbyć się przy okazji ewentualnych, kolejnych zmian ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 23 z późn. zm.). Prace w tym zakresie nie są wykluczone jeszcze w tej kadencji parlamentu.

Co dalej?

Wszystko wskazuje na to, iż w najbliższym czasie odbędzie się trzecie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, w skutek czego ustawa ta zostanie uchwalona i skierowana do Senatu. Nie sposób przy tym wykluczyć, iż Senat nie wniesie do niej żadnych poprawek w związku z czym będzie ona mogła trafić do podpisu Prezydenta RP. Umożliwi to jej publikację w Dzienniku Ustaw, a w konsekwencji rozpoczęcie intensywnych przygotować do wdrożenia nowych regulacji prawnych.

Będzie się to wiązało ze znacznym wysiłkiem organizacyjnym i koniecznością przeszkolenia w krótkim czasie tysięcy urzędników mających umiejętnie stosować nowe przepisy.

W zadaniu tym postara się pomóc Portal Prawo Dla Samorządu, na łamach którego cyklicznie ukazywać się będą kolejne artykuły szczegółowo przybliżające rozwiązania prawne wynikające z ustawy nowelizującej.

Będziemy się także starać na bieżąco prezentować najnowsze interpretacje organów centralnych oraz – w okresie późniejszym – orzeczenia sądów administracyjnych.